AFTY – dlaczego powstają i jak się je leczy?

Młody chłopak patrzący z bólem z powodu aft

Afty nawracające, to nieprzyjemna przypadłość występująca u 5-50% populacji (w zależności do publikacji naukowej). Nieznacznie częściej występuje u kobiet. Charakteryzuje się małymi bolesnymi rankami, które najczęściej, nie wiadomo dlaczego powstały, i kiedy znikną. Warto wiedzieć, że przyczyna powstania aft, jest najczęściej wieloczynnikowa. Na szczęście, dostępne są na rynku preparaty, zmniejszające miejscowy stan zapalny, jak i dolegliwości bólowe.

Zapraszam do zapoznania się z wiadomościami na temat etiologii i leczenia aft nawrotowych.

Jak wyglądają afty nawracające?

afta

Wygląd charakterystyczny afty w jamie ustnej.

Afty nawracające (Recurrent Apthous Stomatitis – RAS) to:

Pojedyncze lub mnogie nadżerki lub owrzodzenia. Pokryte są włóknikowatym nalotem, zawsze otoczone są rąbkiem zapalnym. Występują na rumieniowym i lekko obrzękniętym podłożu, wyraźnie odróżniają się od pozostałej niemienionej zapalnie błony śluzowej. Są to niewielkie zmiany do 1 cm, są bolesne lub bardzo bolesne. Goją się od 7 do 14 dni bez powikłań. Po wygojeniu nie pozostają blizny. Pojawiają się często lub sporadycznie, utrudniają przyjmowanie pokarmów, mówienie i połykanie.

Czy wiadomo kiedy powstaną afty?

Około 24-48 godzin przed powstaniem aft, odczuwać można lekki ból i pieczenie. Powstaje mała czerwona plamka lub plamki, na których dość szybko rozwija się pęcherzyk, zmieniający się w charakterystyczną bolesną aftę większą lub mniejszą.

Gdzie w jamie ustnej występują afty nawracające?

Afty nawracające najczęściej występują na błonie śluzowej:

  • policzków
  • dna jamy ustnej
  • łuków podniebiennych
  • podniebienia miękkiego

U kogo najczęściej występują afty?

Przyczyna występowania aft u części osób pozostaje niewyjaśniona. U części widoczna jest predyspozycja rodzinna, o podłożu genetycznym. Są też liczne choroby ogólnoustrojowe, którym towarzyszą zawsze afty, lub przy których mogą wystąpić afty w ustach pacjenta.

Afty  mogą występować w chorobach:

  • choroba Addisona-Biermera, charakteryzująca się niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12,
  • chorobę Behceta
  • w chorobach pasożytniczych przewodu pokarmowego u dzieci (np. owskiki)
  • są objawem w zakażeniach tj. kiła, gruźlica, promienica
  • niektóre choroby wirusowe (HIV i HSV)
  • niektóre choroby bakteryjne (np. Helicobacter pylori)
  • zaburzenia odpowiedzi immunologicznych
  • niedokrwistość, neutropenia
  • cukrzyca
  • niektóre choroby alergiczne
  • choroby przewodu pokarmowego takie jak celiakia (glutenozależna choroba trzewna), choroba Leśniakowskiego-Crohna
  • nietolerancje pokarmowe np. glutenu
  • zaburzenia hormonalne(ciąża, leki antykoncepcyjne),
  • Zespół Sweeta (dermatosis neutrophilica febrilis acuta) przebiegającym z leukocytozą, gorączką, pojawieniem się ognisk rumieniowych
  • gruczołów śluzowych które produkują zmienioną jakościowo ślinę (z mniejszą ilością substancji ochronnych).

Jakie niedobory witaminowe i mikroelementów predysponują do powstania aft?

Niedobór:

  • Fe, cynku
  • witaminy B1, B2, B6, B12
  • kwasu foliowego
  • ferrytyny

Jakie badania dodatkowe można wykonać by zdiagnozować przyczynę powstania aft?

Podstawowymi badaniami przesiewowymi powinno być:

  • ocena podstawowych parametrów krwi obwodowej (morfologia krwi z rozmazem)
  • poziomy żelaza
  • poziom witaminy B1, B2, B6, B12
  • poziom kwasu foliowego w surowicy
  • stężenie glukozy w surowicy

Mogą być wskazane również:

      • testy alergiczne
      • badania serologiczne
      • badanie mikrobiologiczne
      • biopsja
      • diagnostyka obrazowa RTG lub TK klatki piersiowej przy podejrzeniach chorób układu oddechowego
      • konsultacje specjalistyczne np. dermatolog, gastroenterolog, reumatolog, hematolog

Czy uraz błony śluzowej może wpłynąć na powstanie afty?

Miejscowy uraz błony śluzowej to czynnik predysponujący do powstania afty.

Uraz może powstać na skutek:

  • nieprawidłowego szczotkowania zębów
  • spożywania twardych pokarmów
  • leczenia stomatologicznego, włączając w to przebicie błony śluzowej igłą podczas podawania znieczulenia
  • nieprawidłowo wykonane uzupełnienia protetyczne
  • starte lub ostre zęby
  • otarcia ze strony aparatu ortodontycznego na zębach (zamki aparatu stałego, brzegi nakładek ortodontycznych)
  • parafunkcji np. przygryzanie policzków

CIEKAWOSTKI.

Wykwity aftowe rzadziej występują u palaczy. Ich błona śluzowa podlega większej keratynizacji nabłonka, i mniej predysponuje do częstych wykwitów.

Badacze udowodnili, że nawet u 40% osób afty mogą występować rodzinnie. Gdy oboje rodziców mają afty nawracające u dziecka występuje aż 90% szans że odziedziczył predyspozycję do występowania aft. U zdrowych rodziców ryzyko rozwoju aft u dziecka wynosi około 20%.

Jak leczyć afty?

Afty nawrotowe leczone są głównie objawowo, zarówno miejscowo jak i ogólnie. Najważniejszym celem terapii jest redukcja natężenia bólu, oraz skrócenie czasu trwania zmian. Ciągle szukamy lekarstwa i postępowania, by zmniejszyć częstości wystąpienia, nasilenia oraz wydłużyć utrzymanie remisji aft.

Zaleca się stosowanie:

  • miękkiej szczoteczki
  • pasty do zębów z prostym składem
  • płukanek na bazie triklosanu
  • płukanek dezynfekcyjnym o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym np. chlorheksydynę

Można stosować preparaty:

  • wieloskładnikowe na bazie ziół: (Dentosept® oraz Dentosept A®), Stomatosol ® (płyn) Mucosit® (żel), Aperisan Gel, Azulan (płyn), Stomatovis (pasta stomatologiczna)
  • wzbogacone w kwas hialuronowy, wiążące wodę i przyspieszające regenerację uszkodzonego nabłonka: Remesense After®, Aphtihelp gel®
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne Sachol® (żel), Hascosept®, Tantum Verde® (płyn, aerozol)
  • działanie przeciwbakteryjnym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym należą: Dezaftan med® (żel), . Aphtin®, Tactisept® (żel, płyn), Urgo® (płyn, żel), Salorhin® (aerozol),
  • preparat gojący: Solcoseryl® – pasta dentystyczna
  • suplementacja witaminy B12, żelaza, kwasu foliowego

U niektórych pacjentów lekarz przypisze leki w postaci specjalistycznych past,  przy cięższych postaciach aft lub zbyt często występujących zaleci antybiotykoterapię lub glikokortykoterapię.

Jak wygląda laseroterapia przy leczeniu aft?

Laser biostymulujący używany przez stomatologa działa:

  • przeciwbólowo
  • przeciwzapalnie
  • przeciwobrzękowo
  • regeneracyjnie

Efektem poddania się laseroterapii jest zmniejszenie dolegliwości bólowych i przyspieszenie się gojenia ran nawet do 4 dni.

W terapii wykorzystuje się również laser Nd: YAG, którego celem jest powstanie na powierzchni wykwitu bariery fizycznej chroniącą głębsze warstwy przed infekcją czy mikrourazami. Zmniejsza to natychmiast odczucie bólu i znacznie przyspiesza gojenie się rany.

Dygresje autorki

Żyjemy szybko i stresowo. Często nie przestrzegamy diety i mamy niedobory witaminowe. Do tego coraz większa grupa ludzi ma nietolerancje pokarmowe na różne produkty. Dlatego coraz częściej do dentysty zgłaszają się pacjenci z bolącymi, nawracającymi ranami w jamie ustnej. Denerwują się ponieważ, nie wiedzą kiedy powstanie i dlaczego. Chcą uniknąć bólu. Niestety tutaj, każdy musi znaleźć swoją metodę. Ilu jest ludzi z aftami, tak na każdego może działać inny preparat. Moja rada brzmi, proszę się nie poddawać i za każdym razem zmieniać pastę lub sposób postępowania. Przy takiej ilości dostępnych produktów i zabiegów na pewno znajdziecie Państwo rozwiązanie dla siebie. W skrajnych sytuacjach konsultacja z internistą będzie wskazana. Zdrowia życzę.

Zobacz jeszcze:

PODZIEL SIĘ SWOIMI PYTANIAMI I OPINIAMI