Afty nawracające, to nieprzyjemna przypadłość występująca u 5-50% populacji (w zależności do publikacji naukowej). Nieznacznie częściej występuje u kobiet. Charakteryzuje się małymi bolesnymi rankami, które najczęściej, nie wiadomo dlaczego powstały, i kiedy znikną. Warto wiedzieć, że przyczyna powstania aft, jest najczęściej wieloczynnikowa. Na szczęście, dostępne są na rynku preparaty, zmniejszające miejscowy stan zapalny, jak i dolegliwości bólowe.
Zapraszam do zapoznania się z wiadomościami na temat etiologii i leczenia aft nawrotowych.
Warto wiedzieć
Jak wyglądają afty nawracające?
Afty nawracające (Recurrent Apthous Stomatitis – RAS) to:
Pojedyncze lub mnogie nadżerki lub owrzodzenia. Pokryte są włóknikowatym nalotem, zawsze otoczone są rąbkiem zapalnym. Występują na rumieniowym i lekko obrzękniętym podłożu, wyraźnie odróżniają się od pozostałej niemienionej zapalnie błony śluzowej. Są to niewielkie zmiany do 1 cm, są bolesne lub bardzo bolesne. Goją się od 7 do 14 dni bez powikłań. Po wygojeniu nie pozostają blizny. Pojawiają się często lub sporadycznie, utrudniają przyjmowanie pokarmów, mówienie i połykanie.
Czy wiadomo kiedy powstaną afty?
Około 24-48 godzin przed powstaniem aft, odczuwać można lekki ból i pieczenie. Powstaje mała czerwona plamka lub plamki, na których dość szybko rozwija się pęcherzyk, zmieniający się w charakterystyczną bolesną aftę większą lub mniejszą.
Gdzie w jamie ustnej występują afty nawracające?
Afty nawracające najczęściej występują na błonie śluzowej:
- policzków
- dna jamy ustnej
- łuków podniebiennych
- podniebienia miękkiego
U kogo najczęściej występują afty?
Przyczyna występowania aft u części osób pozostaje niewyjaśniona. U części widoczna jest predyspozycja rodzinna, o podłożu genetycznym. Są też liczne choroby ogólnoustrojowe, którym towarzyszą zawsze afty, lub przy których mogą wystąpić afty w ustach pacjenta.
Afty mogą występować w chorobach:
- choroba Addisona-Biermera, charakteryzująca się niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12,
- chorobę Behceta
- w chorobach pasożytniczych przewodu pokarmowego u dzieci (np. owskiki)
- są objawem w zakażeniach tj. kiła, gruźlica, promienica
- niektóre choroby wirusowe (HIV i HSV)
- niektóre choroby bakteryjne (np. Helicobacter pylori)
- zaburzenia odpowiedzi immunologicznych
- niedokrwistość, neutropenia
- cukrzyca
- niektóre choroby alergiczne
- choroby przewodu pokarmowego takie jak celiakia (glutenozależna choroba trzewna), choroba Leśniakowskiego-Crohna
- nietolerancje pokarmowe np. glutenu
- zaburzenia hormonalne(ciąża, leki antykoncepcyjne),
- Zespół Sweeta (dermatosis neutrophilica febrilis acuta) przebiegającym z leukocytozą, gorączką, pojawieniem się ognisk rumieniowych
- gruczołów śluzowych które produkują zmienioną jakościowo ślinę (z mniejszą ilością substancji ochronnych).
Jakie niedobory witaminowe i mikroelementów predysponują do powstania aft?
Niedobór:
- Fe, cynku
- witaminy B1, B2, B6, B12
- kwasu foliowego
- ferrytyny
Jakie badania dodatkowe można wykonać by zdiagnozować przyczynę powstania aft?
Podstawowymi badaniami przesiewowymi powinno być:
- ocena podstawowych parametrów krwi obwodowej (morfologia krwi z rozmazem)
- poziomy żelaza
- poziom witaminy B1, B2, B6, B12
- poziom kwasu foliowego w surowicy
- stężenie glukozy w surowicy
Mogą być wskazane również:
-
-
- testy alergiczne
- badania serologiczne
- badanie mikrobiologiczne
- biopsja
- diagnostyka obrazowa RTG lub TK klatki piersiowej przy podejrzeniach chorób układu oddechowego
- konsultacje specjalistyczne np. dermatolog, gastroenterolog, reumatolog, hematolog
-
Czy uraz błony śluzowej może wpłynąć na powstanie afty?
Miejscowy uraz błony śluzowej to czynnik predysponujący do powstania afty.
Uraz może powstać na skutek:
- nieprawidłowego szczotkowania zębów
- spożywania twardych pokarmów
- leczenia stomatologicznego, włączając w to przebicie błony śluzowej igłą podczas podawania znieczulenia
- nieprawidłowo wykonane uzupełnienia protetyczne
- starte lub ostre zęby
- otarcia ze strony aparatu ortodontycznego na zębach (zamki aparatu stałego, brzegi nakładek ortodontycznych)
- parafunkcji np. przygryzanie policzków
CIEKAWOSTKI.
Wykwity aftowe rzadziej występują u palaczy. Ich błona śluzowa podlega większej keratynizacji nabłonka, i mniej predysponuje do częstych wykwitów.
Badacze udowodnili, że nawet u 40% osób afty mogą występować rodzinnie. Gdy oboje rodziców mają afty nawracające u dziecka występuje aż 90% szans że odziedziczył predyspozycję do występowania aft. U zdrowych rodziców ryzyko rozwoju aft u dziecka wynosi około 20%.
Jak leczyć afty?
Afty nawrotowe leczone są głównie objawowo, zarówno miejscowo jak i ogólnie. Najważniejszym celem terapii jest redukcja natężenia bólu, oraz skrócenie czasu trwania zmian. Ciągle szukamy lekarstwa i postępowania, by zmniejszyć częstości wystąpienia, nasilenia oraz wydłużyć utrzymanie remisji aft.
Zaleca się stosowanie:
- miękkiej szczoteczki
- pasty do zębów z prostym składem
- płukanek na bazie triklosanu
- płukanek dezynfekcyjnym o działaniu bakteriobójczym i bakteriostatycznym np. chlorheksydynę
Można stosować preparaty:
- wieloskładnikowe na bazie ziół: (Dentosept® oraz Dentosept A®), Stomatosol ® (płyn) Mucosit® (żel), Aperisan Gel, Azulan (płyn), Stomatovis (pasta stomatologiczna)
- wzbogacone w kwas hialuronowy, wiążące wodę i przyspieszające regenerację uszkodzonego nabłonka: Remesense After®, Aphtihelp gel®
- niesteroidowe leki przeciwzapalne Sachol® (żel), Hascosept®, Tantum Verde® (płyn, aerozol)
- działanie przeciwbakteryjnym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym należą: Dezaftan med® (żel), . Aphtin®, Tactisept® (żel, płyn), Urgo® (płyn, żel), Salorhin® (aerozol),
- preparat gojący: Solcoseryl® – pasta dentystyczna
- suplementacja witaminy B12, żelaza, kwasu foliowego
U niektórych pacjentów lekarz przypisze leki w postaci specjalistycznych past, przy cięższych postaciach aft lub zbyt często występujących zaleci antybiotykoterapię lub glikokortykoterapię.
Jak wygląda laseroterapia przy leczeniu aft?
Laser biostymulujący używany przez stomatologa działa:
- przeciwbólowo
- przeciwzapalnie
- przeciwobrzękowo
- regeneracyjnie
Efektem poddania się laseroterapii jest zmniejszenie dolegliwości bólowych i przyspieszenie się gojenia ran nawet do 4 dni.
W terapii wykorzystuje się również laser Nd: YAG, którego celem jest powstanie na powierzchni wykwitu bariery fizycznej chroniącą głębsze warstwy przed infekcją czy mikrourazami. Zmniejsza to natychmiast odczucie bólu i znacznie przyspiesza gojenie się rany.
Dygresje autorki
Żyjemy szybko i stresowo. Często nie przestrzegamy diety i mamy niedobory witaminowe. Do tego coraz większa grupa ludzi ma nietolerancje pokarmowe na różne produkty. Dlatego coraz częściej do dentysty zgłaszają się pacjenci z bolącymi, nawracającymi ranami w jamie ustnej. Denerwują się ponieważ, nie wiedzą kiedy powstanie i dlaczego. Chcą uniknąć bólu. Niestety tutaj, każdy musi znaleźć swoją metodę. Ilu jest ludzi z aftami, tak na każdego może działać inny preparat. Moja rada brzmi, proszę się nie poddawać i za każdym razem zmieniać pastę lub sposób postępowania. Przy takiej ilości dostępnych produktów i zabiegów na pewno znajdziecie Państwo rozwiązanie dla siebie. W skrajnych sytuacjach konsultacja z internistą będzie wskazana. Zdrowia życzę.