Leczenie ortodontyczne czyli tzw. prostowanie zębów, może być związane z bólem. W dzisiejszych czasach część pacjentów podczas leczenia wady zgryzu odczuwa jedynie niewielki dyskomfort w pierwszych dniach po założeniu nowych drutów do aparatu stałego, czy założeniu nowych przezroczystych nakładek ortodontycznych. Najczęściej odczuwane jest swędzenie, lekki ucisk, lub lekkie ruszanie się zębów. Jeśli chodzi o odczucie bólu, to zawsze jest ono indywidualne, i u zdecydowanej większości pacjentów nie występuje ono w ogóle. Jeśli ból występuje, to zawsze głównie jest tymczasowy i najczęściej poddaje się farmakologicznym środkom przeciwbólowym. Na odczucie bólu ma wpływ m.in. typ aparatu jaki się nosi, osobowość człowieka i indywidualny poziom tolerancji bólu. W artykule znajdziesz więcej szczegółów związanych z tym ważnym tematem.
Warto wiedzieć
Czy zakładanie aparatu boli?
Zakładanie aparatu stałego na zęby nie boli. Naklejanie zamków na zęby jest procedurą trwającą od parunastu minut, do około pół godziny. Zęby dentysta czyści tak aby na stomatologiczny klej mógł precyzyjnie nakleić zamki. W tej procedurze czasami zakłada się tzw. separacje między zęby, lub pierścienie na trzonowce. Te etapy mogą związane być z tymczasowym dyskomfortem.
Zakładanie nakładek ortodontycznych na zęby najczęściej nie boli. Część pacjentów opisuje, że w określonych miejscach czują większy ucisk lub ból w okolicach niektórych zębów. Poczucie ucisku i bólu zmniejszają się z czasem przesuwania się zębów i zmiany kształtu nakładki. Dyskomfort ten najczęściej trwa parę godzin, do paru dni. Jeśli czujesz coś niepokojącego w związku z noszeniem aparatu stałego lub nakładek, zgłoś to swojemu lekarzowi, ponieważ u dużej części pacjentów leczenie takie przebiega bezproblemowo.
Dlaczego zęby mogą boleć podczas leczenia ortodontycznego?
Podczas leczenia ortodontycznego zęby stopniowo przemieszczane są w docelowe, idealne miejsce w łuku zębowym. Takie przesunięcie powoduje ucisk włókien nerwowych w przyzębiu oraz nacisk na występujące tam naczynia krwionośne, a to powoduje chwilowy, fizjologiczny stan zapalny tkanek przy przesuwanym zębie. Proces ten uwalnia szereg mediatorów bólowych, które wpływają na odczucie bólu przez pacjenta. Miejscowy stan zapalny jest przemijający i całkowicie naturalny, więc nie ma się czym martwić. Opisane objawy są standardowe i tymczasowe.
Należy podkreślić, że ból podczas leczenia wad zgryzu najczęściej nie jest powikłaniem ani błędem w sztuce lekarza. Jak opisano powyżej, wielokrotnie jest to naturalny i przemijający etap wielu leczeń ortodontycznych. Dentysta jest w stanie wytłumaczyć objawy odczuwane przez pacjenta, dlatego zachęcamy do zadawania swoim lekarzom pytań na każdym etapie leczenia.
Więcej na temat możliwych powikłań leczenia ortodontycznego w tym nakładkami przeczytasz w oddzielnym artykule „Powikłania leczenia ortodontycznego aparatem stałym i nakładkowym„.
Czy każdego bolą zęby podczas leczenia ortodontycznego?
Badania potwierdzają, że odczucie bólu podczas prostowania zębów jest indywidualną kwestią każdego pacjenta. Osoby o niskiej motywacji do leczenia, z wysokim poziomem obawy przed leczeniem stomatologicznym, wybuchowym temperamencie, czy obniżonym progiem bólu np. odczuwanym podczas szczepień, mogą odczuwać większy poziom bólu niż statystyczny pacjent będący na podobnym etapie leczenia.
Czy aparat ortodontyczny ma znaczenie na odczuwanie bólu?
W literaturze stomatologicznej udowodniono, że osoby leczące się nakładkami ortodontycznymi odczuwają mniej dolegliwości bólowych, w porównaniu z pacjentami leczącymi się samoligaturującymi aparatami stałymi. Podobnie się ma porównanie nakładek ortodontycznych do klasycznego aparatu stałego metalowego. Tradycyjne leczenie w którym używa się sekwencji coraz twardszych drutów, może związane być z poczuciem ciągnięcia zębów czy występowaniem bólu. Osobną kwestią są urazy spowodowane typem aparatu. W nakładkach występować mogą lekkie otarcia brzegiem nakładki podczas gdy w aparacie stałym wszystkie zamki mogą być przyczyną otarć i ran na wargach czy policzkach.
Więcej o całej ortodoncji przeczytasz w artykule: „Ortodoncja, vademecum wiedzy”.
Czy leczenie aparatem ruchomym może boleć dziecko?
Leczenie ortodontyczne aparatem ruchomym najczęściej nie powinno być związane z odczuwaniem bólu przez dziecko. Przy regularnych wizytach kontrolnych i każdorazowym dopasowaniu aparatu do zmieniających się warunków w jamie ustnej, dziecko nie powinno odczuwać dyskomfortu.
Należy pamiętać, że dzieci w wieku od około 5 do 13 roku życia stale są w procesie zmiany uzębienia z mlecznego na stałe. Związane jest to z wypadaniem mleczaków a każdy rodzic zdaje sobie sprawę, że nawet bez aparatu ruszające się mleczaki czy wyrzynające się zęby stałe to przyczyna wielu dolegliwości u dzieci. Bywa, że ortodonta na pewien okres odstawi noszenie aparatu ruchomego. Celem tego jest by aparat nie dotykał miejsc w których dokonuje się wymiana uzębienia, w czasie gdy dziecko mało współpracuje w jego noszeniu.
Ważnym również jest by porównać objawy zgłaszane przez dzieci z opinią ortodonty. Czasami uwagi dzieci dotyczące bólu lub dyskomfortu są całkowicie uzasadnione. Bywają jednak sytuacje gdy nie ma powodów do zgłaszanych przez dzieci objawów i wtedy należy inaczej podejść do nadzoru nad leczeniem ortodontycznym.
Czy czas leczenia ortodontycznego ma znaczenie na występowanie bólu?
Pod koniec lach 80-tych ponad 90% pacjentów leczonych aparatami stałymi odczuwało ból podczas niektórych faz leczenia. Natomiast 10% z tej grupy odczuwała ból podczas całej terapii aparatem stałym. Tamte czasy na szczęście już minęły.
W miarę rozwoju ortodoncji ilość pacjentów odczuwających ból po nałożeniu nowego drutu aparatu stałego, spadła radykalnie. Obecnie dostępne są łuki metalowe z odmiennych stopów metali, które w sposób bardziej fizjologiczny wpływają na zmianę ustawienia zębów. Jeśli pacjent odczuwa dolegliwości bólowe to najczęściej ma to miejsce parę godzin do paru dni po zmianie drutu ortodontycznego.
Podobna sytuacja ma miejsce podczas leczenia nakładkami ortodontycznymi. Pierwsze nakładki mają za zadanie uaktywnienie wszystkich struktur otaczających ząb, tak by mógł on zacząć zmieniać swoją pozycję. W tym początkowym okresie pacjenci nie dość, że muszą nauczyć się użytkować nakładki, to jeszcze przyzwyczaić do ich obecności na zębach. Obie przyczyny zwiększają odczuwanie dyskomfortu w tej fazie lecenia u części pacjentów.
Warto wspomnieć o późniejszym etapie leczenia, gdzie np. zaplanowane są “trudne” ruchy zębów. W tym okresie jest zwiększone prawdopodobieństwo dyskomfortu.
Reasumując:
- Czas leczenia ma znaczenie, ponieważ najczęściej na początku każdej terapii pacjenci odczuwają małe niepokojące objawy.
- Etap leczenia także ma znaczenie na subiektywne i obiektywne symptomy związane z leczeniem.
Czy leczenie nakładkami boli?
Nakładki jeśli są prawidłowo wyprodukowane, a ich brzegi gładko wypolerowane, nie powinny sprawiać bólu, czy powodować urazów. Przy regularnych wizytach kontrolnych dentysta wykona w porę stripping, czy doklei brakujący naczep na zęby czyli attachament. To sprawi, że działanie aparatu nakładkowego będzie bardziej precyzyjne i zmniejszy ewentualny dyskomfort.
Oczywiście, jeśli pacjent nie przestrzega zasad noszenia nakładek 22h dziennie, to etapy leczenia ortodontycznego mogą nie postępować zgodnie z planem. Może oznaczać to zwiększający się dyskomfort, a nawet odczuwanie bólu, w niektórych miejscach w łuku zębowym.
Pamiętaj, że w przypadku etapu w którym wykonywane są tzw. ”trudne” ruchy niektórych zębów poczucie ucisku czy niewielkiego bólu może wystąpić u części pacjentów.
Jak poradzić sobie z bólem podczas leczenia ortodontycznego?
Ogólnodostępne środki przeciwbólowe w przypadku bólu związanego z leczeniem ortodontycznym pomagają większości pacjentom. Stosuj je zgodnie z opisem na ulotce. Pamiętaj o poinformowaniu lekarza o przyjęciu leku przeciwbólowego. Na wizycie kontrolnej powiedz którego dnia przyjęłeś/aś lek, oraz określ miejsce przyczyny bólu. Lekarz sprawdzi wskazany region i w razie potrzeby zmodyfikuje plan leczenia nakładkami lub coś dopasuje w aparacie stałym.
Bibliografia
- Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów. Irena Karłowska, PZWL wyd. 4, 2016
- Estetyka i biomechanika w ortodoncji. Ravindra Nanda, Grażyna Śmiech-Słomkowska, Edra Urban & Partner, wyd. 2, 2016
- Ortodoncja współczesna Tom 1, Fields Henry W., Profit William R., Sarver David M. Anna Komorowska Edra Urban & Partner wyd. 1, 2022
- Williams S, Loster BW. The selection of patients for orthodontic therapy. Part one: Indication and justification of orthodontic therapy. J Stoma 2016; 69: 1.
- Williams S, Loster BW. The selection of patients for orthodontic therapy. Part two: Principles and practical aspects of selection of patients for orthodontic therapy. J Stoma, 2016; 69: 2.
- Aligner techniques in orhodontics. Susana Palma Moya, Javier Lozano Zafra, Wiley Blackwell 2021
- Principles and biomechanics of aligner treatment. Nanda, Castroflorio, Garino, Ojima , Elsevier 2022
UWAGA! Artykuł ma charakter informacyjno-edukacyjny. Artykuł nie jest substytutem diagnozy i leczenia. W artykule nie opisane są wszystkie wskazania i przeciwskazania oraz skutki uboczne leczenia ortodontycznego. Pamiętaj aparat ortodontyczny (np. stały, nakładkowy) to wyrób medyczny który może nie być odpowiedni dla ciebie. Można go stosować jedynie po pełnej diagnostyce stomatologicznej i ortodontycznej oraz jedynie ze wskazań medycznych i pod nadzorem lekarza. Pełen zakres informacji na jego temat uzyskasz zawsze bezpośrednio u lekarza prowadzącego Twoje leczenie. Artykuł nie jest sponsorowany.
