Dentysta dla dzieci, leczy i edukuje.

Dentysta dla dzieci, czyli stomatolog dziecięcy to coraz bardziej poszukiwany specjalista. Czy wiemy jak dbać o zęby dzieci? Co znajduje się w koszyku świadczeń stomatologicznych dla dzieci, refundowanych przez NFZ? Na co możemy liczyć u dziecięcego dentysty w gabinecie prywatnym? Jaką profilaktykę próchnicy stosować u dzieci? Czy mleczaki leczy się kanałowo? Inspiracją do napisania artykułu była lekcja dla przedszkolaków jaką przeprowadziłam, na zaproszenie nauczycieli w jednej z gdańskich, międzynarodowych placówek oświatowych.

Dentysta dla dzieci

Stomatolog dziecięcy – pedodonta, to dentysta leczący najmłodszych pacjentów, czyli: niemowlaki, przedszkolaki i starsze dzieci. Wykonuje badania i leczenie jamy ustnej, nawet przed wyrznięciem się pierwszego ząbka mlecznego. Monitoruje poprawność rozwoju całej jamy ustnej, czyli oprócz zębów również wędzidełka, błonę śluzową, kształt kości, czy działanie ślinianek.

Dobrą zasadą powinno być aby rodzice udali się na pierwszą wizytę do dentysty najpóźniej, gdy dziecko ma pierwszy ząbek. Od tego czasu regularne spotkania w gabinecie stomatologicznym, winny stać się normą. Nie tylko dlatego aby w dziecku rozwijać zaufanie do dentysty, ale przede wszystkim aby zadbać o prawidłowy rozwój jamy ustnej.

Stomatolodzy rekomendują by przynajmniej 2 razy w roku dzieci pokazywały im swoje ząbki.

Taki dentysta podczas konsultacji dobiera indywidualnie dla każdego dziecka metody profilaktyki, oraz leczenia próchnicy zębów, czy instruuje jak uniknąć wad zgryzu.
Warto wiedzieć, że zarówno dentysta dziecięcy świadczący usługi NFZ, czy w prywatnym gabinecie, stara się stosować technikę: Powiedz, Pokaż, Zrób. Oznacza to, że leczenie „na siłę” staje się jedynie wspomnieniem zamierzchłych czasów. Obecnie dąży się do edukacji rodziców i dzieci, wprowadzenia profilaktyki i bezstresowego leczenia.

Dentofobia, czyli obawa przed dentystą może być zniwelowana wizytami adaptacyjnymi. W skrajnych przypadkach można zastosować gaz rozweselający, farmakoterapię, czy narkozę.
Wszystko po to, by dzieci nie miały powikłań próchnicy, w postaci ropni przyzębnych, czy bólu. Dzieci mają mieć piękne, uśmiechnięte i w miarę możliwości zdrowe dzieciństwo.

Koszyk świadczeń NFZ

W Polsce stomatologia dziecięca w ramach NFZ jest dobrze zorganizowana. Warto odpowiednio wcześnie zarezerwować pierwszą wizytę u dentysty dla swojego dziecka, wówczas kontrole mogą być umawiane dość regularnie. NFZ refunduje wizyty u dentysty dla dzieci, trzy razy w pierwszym roku życia dziecka: w 6, 9, i 12 miesiącu życia. Następnie w każdym przedziale wiekowym przewidziane są darmowe zabiegi profilaktyczne, lecznicze i rehabilitacyjne w zakresie jamy ustnej i zębów.

Więcej na ten temat znajdą Państwo w artykule:

Wizyty w gabinecie prywatnym

Prywatny dentysta dziecięcy dla wielu małych pacjentów kojarzy się z uśmiechem, naklejkami, słonikiem który zabiera wodę z ust, oraz oczywiście nagrodami dla dzielnego pacjenta. Stomatologia prywatna w zakresie leczenia zębów mlecznych jest tak bardzo rozwinięta, że nawet znacznie zepsute zęby mleczne można wyleczyć i ocalić przed przedwczesnym usunięciem.

Obecnie nawet przeprowadza się leczenie kanałowe mleczaków w znieczuleniu miejscowym, lub ogólnym. Bardzo słabe zęby zabezpiecza się metalowymi koronami. Prawie wszyscy dentyści stosują kolorowe plombki, czyli wypełnienia w zębach tak by dziecko miało czym się chwalić wśród rówieśników.

Profilaktyka próchnicy

Nadrzędnym celem współczesnej stomatologii jest propagowanie profilaktyki próchnicy. Powołane są do tego celu specjalne instytucje i organizacje. Monitorowane są takie parametry jak higiena jamy ustnej, czy ilość zarówno zdrowych jak i chorych zębów u dzieci. Z roku na rok dostępność do programów edukacyjnych jest coraz większa. Rodzice mają wiele źródeł informacji, a dzieci w szkole mają pogadanki, lekcje tematyczne, oraz fluoryzację ząbków.

Organizacje które w swojej działalności dążą do poprawy zdrowia jamy ustnej dla dzieci:
• Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej
• Światowa Federacja Dentystyczna (FDI)
• Europejska Akademia Stomatologii Dziecięcej (EAPD)

Profilaktyka choroby próchnicowej w domu

Zęby mleczne są obecne w jamie ustnej przez określony czas. Zbyt szybka ich utrata, jako konsekwencja urazu lub próchnicy, może doprowadzić np. do rozwoju wady zgryzu.

Domowe zasady profilaktyki próchnicy u dzieci:

• Pierwsza szczoteczka dla dziecka , być zakupiona po konsultacji z dentystą albo higienistką, podobnie w kolejnych etapach życia dziecka.
• Minimum 2 razy dziennie mycie zębów z pastą na szczoteczce.
• Pasta (z fluorem lub bez) dobrana przez dentystę do danego etapu rozwoju uzębienia dziecka.
• Szczoteczka elektryczna, po konsultacji z dentystą.
• Dzieci myją ząbki 2 minuty robiąc głównie „kółeczka” na bocznych powierzchniach zębów, a pozostałe części zębów szorują.
• Włosie szczoteczki zawsze powinno być pionowe (a nie wyglądać jak choinka co świadczy o potrzebie wymiany szczoteczki).
• Szczotki do zębów powinno wymieniać się dość często, szczególnie po chorobie dziecka.
• Stężenie fluoru w paście 1000 ppmF (jeśli nie zalecił inaczej dentysta).
• Nie całować dziecka w usta, ponieważ próchnica jest chorobą zakaźną.
• Nie oblizywać łyżeczek dzieci i nie pić z tych samych kubków, by bakterie próchnicotwórcze nie przedostały się do jamy ustnej dziecka.

Przeciwpróchnicowe zasady żywieniowe:

• Między posiłkami minimum 2 godziny odstępów.
• Redukcja zjadania słodyczy pod każdą postacią.
• Nie jedzenie przekąsek między posiłkami.
• Nie traktowanie słodyczy jako nagrody.
• Jeść warzywa i owoce.
• Po zjedzeniu płatków śniadaniowych starannie wymyć zęby.
• Woda popijana do jedzenia i między posiłkami.
• Nie podawać soczków, mleka czy jedzenia do łóżka dziecka po umyciu ząbków.

Profilaktyka próchnicy zębów stałych niewiele różni się od tej jakiej podlegają zęby mleczne. Najważniejsza jest dobra higiena jamy ustnej, czyli umiejętność pielęgnacji jamy ustnej w domu. Warto pamiętać o podstawowych zasadach żywieniowych. Ograniczenie spożywania słodyczy pod każdą postacią i zredukowanie częstotliwości ich jedzenia, to jedna z najważniejszych potrzeb współczesnych dzieci. Zwiększenie spożycia wody jako podstawowego napoju to zalecenia wielu specjalistów.

W gabinecie

Profesjonalna profilaktyka próchnicy w gabinecie u stomatologa dziecięcego polega na detalicznych badaniach jamy ustnej dziecka, popartych kompleksowym wywiadem ogólnomedycznym i stomatologicznym. Dentysta może wykonać zabiegi higienizacyjne, czyli czyszczenie ząbków np. skaling nawet już u 6 czy 7-latków. Lapisowanie zębów mlecznych, lakierowanie zębów fluorem tzw. fluoryzacja, czy lakowanie głębokich bruzd młodych zębów stałych, to najczęściej wykonywane zabiegi profilaktyczne u dzieci w przedszkolu i szkole podstawowej.

W razie potrzeby nawet najmłodszym pacjentom można wykonać kontrolne zdjęcie RTG zęba lub zdjęcie panoramiczne. Jeśli zachodzi potrzeba lekarz proponuje konsultacje u dziecięcego ortodonty. On natomiast może zlecić zabiegi profilaktyczne np. korekcyjne szlifowanie zębów mlecznych, lub kupno i noszenie aparatu typu trainer.

Wizyta adaptacyjna
Wizyta adaptacyjna to bardzo ważna wizyta, gdzie dziecko poznaje dentystę i jego ciekawy gabinet. Na takiej wizycie dziecku pokazuje się narzędzia, urządzenia i ich działanie. Dentysta ogląda jamę ustną przy pomocy jedynie lusterka i nie wykonuje na tej wizycie żadnych zabiegów leczniczych. np. wiercenia w zębach, czy usuwania zębów mlecznych. Wizytę taka przeprowadzamy wówczas, gdy dziecko nie ma dolegliwości bólowych. Wówczas jest to standardowa wizyta, na której lekarz nie musi zmagać się zarówno z brakiem zaufania dziecka jak i brakiem jego obycia w gabinecie, oraz co najtrudniejsze z usunięciem przyczyny bólu.

Ortodonta dla dzieci

Dziecko w wieku przedszkolnym, czyli posiadające już pełne uzębienie mleczne, powinno udać się na pierwszą wizytę do ortodonty. Ortodonta dziecięcy sprawdza ilość i ustawienie zębów mlecznych. Rozmawia z rodzicem o nawykach dziecka np. obgryzaniu paznokci czy ssaniu wargi. Zwraca uwagę na wędzidełko języka i wargi, w kontekście poprawności mówienia i współpracy z logopedą.
Już gdy dziecko ma 3 – 4 lata, ortodonta może wyłapać poważne wady zgryzu np. zgryz krzyżowy. W tym wieku również można przewidzieć ewentualną potrzebę późniejszego leczenia ortodontycznego.

Przedszkolaki to idealni kandydaci do noszenia pierwszych aparatów ortodontycznych przeznaczonych dla dzieci np. trainerów lub płytek Schwarca. U niektórych dzieci trzeba zaplanować pomoc w zbliżającej się wymianie uzębienia, czyli zaplanować usuwanie zębów mlecznych w znieczuleniu. Innym natomiast wykonuje się zmianę kształtów zębów ze względu na „leniwe” ścieranie się zębów mlecznych. Ortodonta dziecięcy dysponuje wieloma możliwościami pomocy najmłodszym, zarówno w zakresie profilaktyki ortodontycznej, jak i leczenia. Należy tylko w porę wybrać się do ortodonty na pierwszą wizytę.

Czasy tak się zmieniły, że dzieci zaczną być leczone przezroczystymi nakładkami prostującymi zęby . Warto być w kontakcie z ortodontą, by w najodpowiedniejszym momencie zacząć leczenie wady zgryzu u dziecka najlepszym dla niego aparatem.
Poniżej zamieszczono zdjęcia jamy ustnej dzieci, którym należy pomóc natychmiastowo np. szybko wyleczyć zgryz krzyżowy zęba, usunąć zęby mleczne które ustawiły się w dwóch rzędach z nowymi zębami stałymi.

Jak myć i dbać o zęby dzieci?

Złotą zasadą jest to, że póki dzieci nie nauczą się pisać, to mycie zębów powinno być wykonywane przez rodziców. Wynika to z tego, że sprawność manualna ręki i cierpliwość by parę sekund myć jeden ząb, są bardzo ograniczone u dziecka. W tym celu pomocne mogą okazać się szczoteczki elektryczne. Czyszczenie zębów jest bardziej efektywne, a dzieci często są bardziej zainteresowane ich używaniem niż „nudnymi” szczoteczkami ręcznymi.

Wielu dentystów rekomenduje tzw. podwójne czyszczenie zębów. Gdy dziecko samo myło zęby, to rodzic czyści je jeszcze raz dokładniej. Miejscami na które trzeba szczególnie zwracać uwagę, są miejsca np. koło wypełnień, czy w obrębie powierzchni żującej pierwszych zębów trzonowych tzw. 6-tkach.

Dzieci powinny myć zęby minimum 2 razy dziennie, po śniadaniu i po kolacji. Wykonywać okrągłe ruchy szczoteczką ręczną tzw. kółeczka (metoda Fonesa). Natomiast szczoteczką elektryczną, nie trzeba wykonywać żadnych ruchów. Dozwolone jest jedynie przesuwanie po paru sekundach na kolejną powierzchnię zęba, lub następny ząb.

Pamiętajmy aby do 3 roku życia nakładać pastę jedynie porcją wielkości ziarenka ryżu. Między 3 a 6 rokiem życia wielkość ta powinna przypominać ziarenko groszku, a nie zasłaniać całą powierzchnię szczoteczki.

Rekomendację typu szczoteczek i past znajdziesz w artykułach:

• PIERWSZA SZCZOTECZKA dla dziecka – jaka?
• ZĘBY MLECZNE – Jak czyścić mleczaki?
• 5 mitów o myciu zębów u dzieci.

Rola szkoły

Szkoły zarówno prywatne jak i państwowe, starają się zapewnić dostęp do wiedzy z zakresu profilaktyki chorób cywilizacyjnych jakimi bez wątpienia jest próchnica zębów, czy cukrzyca. Uczniowie biorą udział w wielu akcjach promujący zdrowy styl życia, aktywnie uczestnicą np. w akcji fluoryzacji zębów. Dyrektorzy szkół organizują prelekcje, spotkania z ludźmi dbającymi o zdrowie np. stomatologami.

Poniżej zamieszczony jest kolaż zdjęć ze spotkania stomatologa z maluchami w przedszkolu. Widoczne jest zainteresowanie tematem. Dzieci ciekawe były jak zbudowany jest ząb oraz jak powstaje próchnica. Atrakcyjne zajęcia i pod względem merytorycznym, z kolorowymi pomocami, oraz dużą aktywnością praktyczną przedszkolaków, spowodują, że ich dbanie o higienę jamy ustnej będzie bardziej świadome i staranne. Tym samym szczęśliwych, zdrowych dzieci będzie więcej.

Wzór w rodzinie

„Przykład idzie z góry”, mówi stare przysłowie. W odniesieniu do zachowań higienicznych i żywieniowych dzieci, ma to ścisły związek z wzorem postępowania rodziców. Dziecko świadomie lub nieświadomie naśladuje swoje rodzeństwo, rodziców czy dziadków. Coraz częściej zwraca się uwagę, by wszyscy opiekunowie postępowali spójnie w zachowaniu prozdrowotnym w stosunku do dzieci.

Rodzinne wieczorne mycie zębów, może być nie tylko obowiązkiem, ale fajną zabawą. Jedzenie kolorowych owoców czy warzyw, to zabawa w kolory, kształty ale również zdrowa dieta. Picie wody zamiast słodzonych napojów to zdrowie dla każdego.

Jeśli w rodzinie mycie zębów, czy jedzenie warzyw to standard, może znacznie ułatwić to ukształtowaniu poprawnych nawyków u dziecka. Nauka tych fundamentalnych zasad powinna odbywać się poprzez zabawę. Pomóc temu mogą książki np. Kicia Kocia u dentysty, audiobooki czy filmy video opisujące wizyty u dentysty, czy zasady mycia zębów np. Śpiewające Brzdące – Myję zęby.

Zalecenia lekarzy ogólnych

Choroby jamy ustnej mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Z doświadczenia wiemy, że nie powinno się wykonać żadnego zabiegu przed wyleczeniem wszystkich zębów. Dlatego tak ważna jest współpraca wszystkich specjalistów w tym zakresie.

Pediatrzy starają się przepisywać syropy i leki bez zawartości cukru. Pulmunolodzy i alergolodzy podkreślają by w trakcie leczenia astmy, czy alergii dzieci podlegały stałej kontroli stomatologa dziecięcego. Kardiolodzy i onkolodzy podkreślają istotną kwestię posiadania zdrowych zębów mlecznych i stałych w jamie ustnej dziecka, przy chorobach kardiologicznych, czy onkologicznych.

Genetycy po postawieniu diagnozy u dziecka, informują rodziców o ewentualnych konsekwencjach choroby genetycznej w obrębie jamy ustnej. Przykładem mogą być dzieci z zespołem Downa, u których występuje duży język i tendencja do szybkiego rozwoju próchnicy. Natomiast dzieci z zespołem Prader-Willi mogą mieć np. zmienioną ślinę, a w niej niekorzystną florę bakteryjną, co może zwiększyć ilość i szybkość powstawania zmian próchnicowych w zębach. Wizyty u stomatologa to konieczność, ponieważ choroby jamy ustnej mają bezpośrednie przełożenie na infekcje w całym organizmie, a w tych przypadkach jest to szczególnie niebezpieczne.

Dzieci niepełnosprawne manualnie, lub intelektualnie powinny regularnie uczęszczać do dentysty i leczyć zęby.

Dygresje autorki
Bardzo dziękuję za zaproszenie do szkoły, takie zajęcia to obopólna korzyść. Dzieci z wielkim zaangażowaniem poznały zasady dbania o swoje zęby, oraz jak istotna jest dla całego organizmu walka z próchnicą. Mnie uświadomiło, że każde dziecko, pochodzące z różnych kręgów kulturowych ma te same problemy z myciem zębów. Każde dziecko niezależnie od pochodzenia naśladuje swoich rodziców, powielając ich zachowania. Ważne więc jest aby rodzice wprowadzali zdrowe zasady i zachowania w profilaktyce zdrowia jamy ustnej, aby wszystkie dzieci miały czyste, zdrowe zęby i piękny uśmiech.

Mam nadzieję, że ten artykuł i pozostałe publikacje w dziale stomatologia dziecięca pomogą wielu rodzicom.