SŁOWNIK  – co dentysta do mnie mówi?

Boli ząb, złamany ząb, prostowanie zębów –tak  mówi  pacjent.

Endodoncja, ekstrakcja, ortodoncja – takimi określeniami posługuje się dentysta.

Jak tu się dogadać?

Specjalnie dla czytelników Blogu dentystaradz.pl, przedstawiam słownik użyteczny wyrazów, którymi posługuje się stomatolog. Mam nadzieję, że od tej pory łatwiej będzie się porozumieć w kwestiach leczenia zębów. Terminy używane w czasie omawianego problemu stomatologicznego będą jasne i zrozumiałe. Zamieszczony słownik ma na celu tylko przybliżyć najczęściej słyszane nazwy w gabinecie stomatologicznym. Jego celem nie jest dokładne tłumaczenie zagadnień. O wszystkich przedstawionych terminach planuję publikować regularnie artykuły, dlatego zapraszam do odwiedzin Bloga.

Chirurgia stomatologiczna

• ekstrakcja = usunięcie zęba lub korzenia (wyrwanie)
• połączenie ustno-zatokowe = podczas usunięcia niektórych górnych zębów (w szczęce), może dojść do tzw. połączenia ustno-zatokowego czyli powstania pustej przestrzeni łączącej zatokę i jamę ustną. Takie połączenie należy zamknąć i są na to różne sposoby, dobierane np. ze względu na wielkość takiego połączenia.
• przetoka = miejsce z którego albo stale albo czasowo wypływa ropa np. na dziąśle (należy pokazać to dentyście lub chirurgowi)
• suchy zębodół = miejscowy stan zapalny zębodołu (miejsca po usuniętym zębie lub korzeniu zębowym), który charakteryzuje się najczęściej znacznymi dolegliwościami bólowymi (należy pokazać to dentyście lub chirurgowi).
• znieczulenie = podanie odpowiednich środków farmakologicznych najczęściej płynnych do tkanek tak by nie czuć bolącego zęba lub by móc np. usunąć ząb mądrości lub przeprowadzić inny zabieg bezboleśnie.

Endodoncja (leczenie kanałowe)

• dewitalizacja = zatrucie zęba (sprawienie, że „ząb nie będzie już żył” czyli nie będzie bolał)
• endodoncja = dział stomatologii, który zajmuje się leczeniem zębów kanałowo (endodontycznie). Gdy np. ząb jest martwy lub bardzo długo boli to dentysta usuwa ze środka zęba naczynia krwionośne i nerwy, następnie czyści środek zęba i wypełnia na stałe specjalnymi materiałami. Ząb leczy się kanałowo by jak najdłużej służył pacjentowi.
• gutaperka = materiał stosowany do wypełnienia na stałe wyczyszczonej środkowej części zęba po leczeniu kanałowym
• miazga zęba = środkowa część zęba (naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy). Jak ząb jest „chory” to właśnie ta część zęba odpowiada za powstanie bólu.
• pulpitis = stan zapalny środka zęba  (miazgi)
• resekcja = odcięcie szczytu (wierzchołka) korzenia zęba

Implantologia (wszczepianie implantów)

implant = wszczep, śruba najczęściej tytanowa, którą wszczepia się („wkręca się”) w kość gdzie brakuje zęba. Dopiero po przyjęciu się implantu w kości, dentysta planuje koronę protetyczną którą „umieści” na stałe na implant.

Ortodoncja (prostowanie zębów)

• aparat lingwalny = aparat stały, którego zamki naklejone są zamiast na zewnątrz zębów to od środkowej ich części (zamki naklejone od strony podniebienia u góry i od strony języka na dole). Leczenia takim aparatem nie widać podczas uśmiechu.
• aparat ruchomy = potoczna nazwa „aparat dla dzieci”. Aparat wkładany i wyjmowany z buzi, projektowany najczęściej dla dzieci z uzębieniem mlecznym lub mieszanym. W dziale ORTODONCJA znaleźć można artykuły na temat aparatów dla dzieci.
• aparat stały = potoczna nazwa to „druty” lub same słowo „zamki”. Aparat taki może być metalowy lub estetyczny, czyli zamki z odpowiedniego materiału naklejane są na czas leczenia na stałe na zewnętrzne części zębów (tzw. wargowe części zębów, które widać podczas uśmiechu czy mówienia). aparat stały
• diastema= zwiększona przestrzeń między górnymi siekaczami „jedynkami”
• nakładki ortodontyczne tzw. alignery –przezroczyste nakładki prostujące zęby. Seria nakładek projektowana jest w cyfrowym planie leczenia przez ortodontę. Nakładki są alternatywą do aparatu stałego dla coraz większej ilości pacjentów. W dziale ORTODONCJA znaleźć można artykuły na temat nakładek ortodontycznych.
• retainer ruchomy = płytka noszona najczęściej na noc by utrzymać ustawienie zębów uzyskane po leczeniu ortodontycznym. W zakładce DO POBRANIA umieszczona jest informacja o RETENCJI po leczeniu ortodontycznym.
• retainer stały =  drucik naklejany na wewnętrzne powierzchnie zębów górnych i/ lub dolnych by zęby po leczeniu ortodontycznym nie wróciły na swoje miejsce. W zakładce DO POBRANIA umieszczona jest informacja o RETENCJI po leczeniu ortodontycznym.
• stripping = bardzo niewielka zmiana kształtu lub szerokości powierzchni bocznych niektórych zębów tylko w obrębie bardzo małego zakresu szkliwa (np. zębów nieproporcjonalnie dużych w porównaniu do analogicznych w łuku przeciwnym lub po drugiej stronie; tych o zmienionych kształtach).

Pedodoncja (stomatologia dziecięca)

• dmuchawka wodno-powietrza = służy do oczyszczenia i osuszenia zęba (dla dzieci nazywa się deszczykiem lub wiaterkiem)
• fluoryzacja = lakierowanie zębów środkami z fluorem
• gaz rozweselający = gaz stosowany by dziecko lub dorosły „mniej się bał” podczas zabiegu stomatologicznego
• kątnica, prostnica, turbina = wiertarki do preparacji (wiercenia) zęba (dla dzieci nazywa się je czyścikami albo gilgotkami)
• lakowanie = zabezpieczenie bruzd zębów najczęściej „6” czyli pierwszych zębów trzonowych dzieci najlepiej w bardzo krótkim czasie po wyrznięciu się zębów czyli w wieku 6-7 lat, tak by nie dopuścić do zbyt szybkiego rozwoju próchnicy w młodym zębie.
• lampa polimeryzacyjna = lampa świecąca niebieskim światłem, stosowana do utwardzania białej lub kolorowej plomby (dla dzieci nazywa się ją laserem)
• plomba = wypełnienie (u dzieci stosuje się kolorowe plomby w zębach mlecznych)
• sedacja = w stomatologii jest to procedura zastosowania np. gazu rozweselającego (to tzw. sedacja wziewna), w celu zmniejszenia odczuwania napięcia i stresu związanego z zabiegiem stomatologicznym.
• ssak = służy do odciągania śliny (dla dzieci nazywa się go trąbą słonika)

Periodontologia (leczenie dziąseł i kości)

• kserostomia = subiektywna lub obiektywna odczuwana suchość w buzi
• paradontoza = choroba przyzębia czyli dziąseł i kości
• piaskowanie zębów = zabieg czyszczenia zębów głównie usunięcie drobnego osadu, przebarwień lub resztek kamienia nazębnego. Wykonuje się je piaskarką, która pryska wodą wymieszaną z drobinkami substancji czyszczącej. Zabieg ten jest rekomendowany jako uzupełnienie profesjonalnej higienizacji czyli czyszczenia zębów.
• scaling (skaling) = zabieg czyszczenia zębów głównie usunięcie kamienia nazębnego
• szynowanie = połączenie rozchwianych zębów np. białym paseczkiem wykonanym z materiału który nazywa się włókno szklane

Protetyka (protezy, korony, mosty)

• bruksizm = mimowolne zgrzytanie zębami czego efektem może być zauważone starcie zębów lub bóle mięśni twarzy
• inlay = dopasowany do kształtu zęba silny i estetyczny mały sztuczny wkład uzupełniający brakującą część zęba np. po leczeniu kanałowym, wykonany najczęściej w laboratorium protetycznym
• korona = estetyczna i silna odbudowa górnej części zęba
• licówka = cienka ale twarda estetyczna nakładka przyklejana na zewnętrzną część zęba (najczęściej przednia część zębów uśmiechu) tak by kolor i kształt zębów był bardziej estetyczny a uśmiech bardziej atrakcyjny
• most = estetyczna i silna odbudowa zębów (najczęściej protetyczna), która uzupełnia brak jednego lub więcej zębów.
• proteza akrylowa = proteza uzupełniająca braki zębowe, której główną część zajmuje różowy akryl w którym ustawione są zęby. Jest to proteza refundowana na NFZ.
• proteza = najczęściej wkładane i wyjmowane z buzi sztuczne uzupełnienie brakujących zębów
• proteza szkieletowa = proteza uzupełniająca braki zębowe, której główną część zajmuje silny i dobrze dopasowany metal w którym ustawione są stabilnie sztuczne zęby.
• szyna relaksacyjna = płytka wyglądająca podobnie do szyny wybielającej lub prostującej zęby, której grubość i kształt projektuje indywidualnie lekarz dentysta w celu zmniejszenia napięcia mięśni twarzy i np. zmniejszenie natężenia zgrzytania zębami
• wkład koronowo-korzeniowy = sztuczny sztyft zacementowany na stałe (włożony) w celu wzmocnienia korzenia zęba oraz po to by móc bardziej trwale odbudować górę zęba czyli koronę

Stomatologia zachowawcza

• afta – bolesna zmiana na błonie śluzowej (przy obecności dłuższej niż 2 tygodnie zaleca się, żeby pokazać dentyście)
• atrycja = różne rodzaje starcia zębów
• dentofobia = obawa przed leczeniem u dentysty
• fleczer = plomba tymczasowa (po określonym czasie należy bezwzględnie wrócić do dentysty i dokończyć leczenie)
• halitosis = przykry/brzydki zapach z ust
• kątnica, prostnica, turbina = wiertarki do preparacji (wiercenia) zęba
• kompozyt = rodzaj białej plomby (wypełnienia) robiącej się twardym pod wpływem światła specjalnej dentystycznej lampy. Po założeniu takiej plomby można od razu jeść i pić.
• lampa polimeryzacyjna = lampa świecąca „niebieskim” światłem, stosowana do utwardzania białej plomby czyli materiału kompozytowego do odbudowy zęba (dla dzieci nazywa się ją laserem)
• miazga zęba = środkowa część zęba (naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy). Jak np. próchnica dojdzie do tej tkanki to ząb najczęściej długi i bardzo boli dlatego musi być leczony kanałowo (lub usunięty).
• plama próchnicowa = pierwszy etap próchnicy, który występuje tylko w pierwszej warstwie korony zęba czyli szkliwie. Zmianę tą można cofnąć lub utrzymać w miejscu przy odpowiednich zabiegach rekomendowanych przez dentystę.
• plomba = wypełnienie
• próchnica = płaska zmiana lub widoczna dziura w zębie (różnych kolorów, najczęściej ciemnych), którą należy wiercić i posprzątać a następnie wypełnić (uzupełnić) plombą
• stomatologia zachowawcza = stomatologia ogólna
• szkliwo = zewnętrzna najtwardsza część zęba, najczęściej jest białe i lśniące. Próchnica w nim postępuje wolno.
• ubytek przyszyjkowy = rodzaj dziury w zębie zlokalizowany na dole zęba tuż przy dziąśle
• ubytek w zębie = mniejsza lub większa dziura w zębie lub brak jakiejś jego części
• unit = fotel na którym siedzi pacjent
• wybielanie = gabinetowy lub domowy sposób na zrobienie zębów jaśniejszych (bardziej białych, mniej żółtych)
• zdjęcie panoramiczne = pantomogram. Zdjęcie RTG na którym jednocześnie widać całe uzębienie, znaczną część szczęki, żuchwy, zatoki przynosowe i wiele dodatkowych elementów kostnych które chce i musi ocenić dentysta przed, w trakcie i po leczeniu. Zapraszam do artykułu po co dentyście zdjęcie panoramiczne.
• zębina = druga część zęba. W koronie leży tuż pod szkliwem, w korzeniu leży tuż pod cementem. W niej próchnica rozwija się szybko.
• zgłębnik = metalowe narzędzie diagnostyczne bardzo często używane wraz z lusterkiem by sprawdzić np. czy plomba jest szczelna.

Dygresje autorki

Każdy zawód powiązany jest ze specyficznym słownictwem. By porozumieć się z fryzjerem, warto wiedzieć czy na głowie położona będzie trwała, balejaż czy new platinum. U prawnika, tak jak u lekarza, prawdopodobnie co drugie słowo może brzmieć obco. Słowa: powód, uwierzytelnienie, egzekucja, niby słyszane, lecz czy zrozumiałe? U radcy prawnego rozmowa o spadku przy użyciu takich słów nie jest łatwa. Pisząc słownik dentystyczny chciałam pomóc pacjentom. Korzystanie z niego  przed i po wizycie u dentysty, pomoże w zrozumieniu i rozwiązaniu omawianych problemów stomatologicznych.

Jeśli mają Państwo wątpliwości dotyczące usłyszanych u dentysty terminów zapraszam do zadawania pytań.