Czy ząb może mieć ubytki, których źródłem nie jest choroba próchnicowa? Odpowiedz brzmi: tak. U osób w starszym wieku, najczęściej oprócz próchnicy w zębach i wokół wypełnień, występują również mniejsze lub większe nadżerki szkliwa, starcia, czy złamania zębów. Czym charakteryzują się ubytki niepróchnicowego pochodzenia, typu erozje i jak się je leczy, o tym w artykule.
Warto wiedzieć
Co to są nadżerki szkliwa, czyli ubytki erozyjne?
Działające przez dłuższy czas substancje chemiczne o niskim pH mogą doprowadzić do powstania na powierzchni szkliwa ubytków erozyjnych potocznie zwanych nadżerkami zębów (ang. erosion lesions). Na te zmiany, nie ma wpływu działanie bakterii w jamie ustnej, ani czynniki mechaniczne np. zła technika szczotkowania czy zgrzytanie zębami. W początkowym okresie jest to szorstkość, czasem miękkość, a w następnej kolejności powstają płaskie ubytki, lub półkoliste zagłębienia w szkliwie. Zmiany te wrażliwe są na dotyk, czy odczucie ciepła lub zimna.
Jakie są główne czynniki mogące spowodować powstanie nadżerek?
Głównymi powodami powstawania ubytków erozyjnych, potocznie zwanych nadżerkami, jest częste spożywanie i picie:
- kwaśnych potraw
- gazowanych napojów czy energetyków
- napojów wyciśniętych ze świeżych owoców
- soków owocowych produkowanych na skalę przemysłową
UWAGA.
Ryzyko demineralizacji (potocznie rozmiękania/rozpuszczania) szkliwa zachodzi przy pH śliny niższym niż 5,5. Wartość krytyczna pH dla fluoroapatytów (cząsteczek szkliwa) wynosi około 4,5.
Przykłady napojów o niekorzystnym pH dla zębów:
- kwas cytrynowy ma od 2,2 do 2,4,
- sok pomarańczowy ma od 3,0 do 3,4,
- wino ma od 2,5 do 4,5
Jakie pH mają podstawowe napoje i owoce przedstawia poniższa tabelka.
Tabela 1. Niekorzystna dla zębów kwasowość wybranych produktów spożywczych.
| Owoce | pH | Owoce | pH |
| jabłka | 2,9-3,5 | cytryny/sok | 1,8-2,4 |
| gruszki | 3,4-4,7 | pomarańcze/sok | 3,3-4,1 |
| śliwki | 2,8-4,6 | ananasy/sok | 3,3-4,1 |
| grejpfruty | 3,0-3,5 | jagody | 3,2-3,6 |
| brzoskwinie | 3,1-4,2 | truskawki | 3,0-4,2 |
| winogrona | 3,3-4,5 | wiśnie | 3,2-4,7 |
| napoje | pH | napoje | pH |
| kawa | 2,4-3,3 | sok grejpfrutowy | 2,9-3,4 |
| herbata | 4,2 | 7Up | 3,5 |
| piwo | 4,0-5,0 | Pepsi | 2,7 |
| wino | 2,3-3,8 | Coca-cola | 2,7 |
| inne | pH | inne | pH |
| majonez | 3,8-4,0 | jogurt | 3,8-4,2 |
| musztarda | 3,6 | sos winegret | 2,4-3,4 |
| keczup | 3,7 | dżemy owocowe | 3,0-4,0[1] |
Tabela pochodzi z artykułu Nowa Stomatologia 1/2003, s. 33-36 Ewa Rusyan Etiologia i czynniki modyfikujące erozję zębów Etiology and modifying factors of dental erosion.
Jakie są dodatkowe czynniki zwiększające ilość i wielkość nadżerek?
- Przyjmowanie leków o dużej kwasowości np. kwas askorbinowy (tabletki z witaminą C), aspiryna, preparaty żelaza
- Następstwa skurczów odźwiernika, refluks żołądkowo-przełykowy, zespół GERS
- Choroby np. bulimia, anoreksja
- Kwaśne wymioty – kwasy żołądkowe mogą mieć pH nawet niższe niż 1
- Zbyt częste używanie środków do wybielania zębów
- Czynniki środowiskowe np. warunki pracy – pływacy (woda basenowa zawiera min. kwas solny), testerzy wina
UWAGA.
Występowanie i nasilenie zmian erozyjnych, zależy zarówno od czasu działania, jak i częstotliwości pojawiania się czynników uszkadzających szkliwo w jamie ustnej. Ubytki powstałe na tle zarzucania treści żołądkowo-przełykowej mogą powstawać podstępnie. Umiejscowienie ich, związane jest z przepływem kwaśnej treści. Często pacjent nie zauważy ubytków tego typu w zębach, ponieważ zaczynają one powstawać na wewnętrznej stronie górnych i dolnych przednich zębów. Dlatego tak ważne są wizyty kontrolne u lekarza.
Jaka jest rola śliny w ochronie przeciwerozyjnej?
Jakość i ilość śliny, ma ogromny wpływ na ochronę i szybkość rozwoju procesów erozyjnych. Dzięki ślinie, na powierzchni zęba odkłada się tzw. biofilm (ochronna błonka składając się z tzw. glikoprotein czy fosfolipidów). Ślina ma pojemność buforową, czyli pewną zdolność do częściowej neutralizacji kwasów. Są tam również substancje remineralizujące, wzmacniające szkliwo. W związku z powyższy, u każdego pacjenta, który ma stwierdzoną kserostomie (suchość jamy ustnej), lub odczuwa subiektywne zmniejszoną ilość lub zwiększoną gęstość śliny, proces erozji może postępować silniej. Tacy pacjenci powinni skonsultować się z lekarzem lub dentystą. Zmiana nawyków żywieniowych, oraz indywidualnie dobranie substytuty śliny, i profesjonalnych środków do higieny jamy ustnej pomoże w rozwiązaniu tego problemu, a tym samym do ochrony zębów.
Jak leczyć nadżerki zębów?
Leczenie nadżerek rozpoczyna się od usunięcia czynników predysponujących do ich powstania. Jest to proces bazujący na zmianie nawyków żywieniowych, zmianie leków, lub leczeniu chorób przewodu pokarmowego. Zaleca się by regularnie monitorować wielkość nadżerek u dentysty. Lekarz dysponuje materiałami i lekami wzmacniającymi szkliwo. Jeśli zajdzie potrzeba lekarz uzupełni brakujące części zęba białą twardą „plombą” lub ochronną koroną protetyczną. Higienistka natomiast po zabiegu oczyszczania zębów, dobierze idealne preparaty i techniki do pielęgnacji zębów i buzi w warunkach domowych.
Dygresje autorki
Problem nadżerek dotyczy nie tylko osób starszych. Chociaż oni z racji długoletniego używania zębów, narażeni są bardziej na tego typu problemy. Spożywając posiłki nie zastanawiamy się jakiej są one kwasowości i czy wpływają na nasze zęby. Myślimy o tym czy nam smakuje, jakie ma wartości odżywcze, ewentualnie czy posiłek jest prawidłowo zbilansowany. Rada: Popijając wodą każdy posiłek rozcieńczamy zawarte w nim kwasy. PH śliny zmieni się z niekorzystnej na bardziej neutralne, to znaczy, że wykonaliśmy mały, ale bardzo istotny krok w kierunku ochrony własnych zębów. Drobna zmiana w nawyku żywieniowym może dać duże efekty.
Zapraszam do dyskusji na ten temat.
