Oddana krew jest darem życia. Bez krwiodawców wielu ludzi nie można by uratować.
W Dniu Światowego Dnia Chorych na Hemofilię ma to szczególny wymiar.
Aby lepiej zrozumieć problem ludzi z tą chorobą, zwaną również „chorobą królów”, postanowiliśmy ją przybliżyć od naszej – stomatologicznej strony.
Chorzy z zdiagnozowanymi zaburzeniami krzepnięcia krwi, w tym hemofilią, szczególnie powinni dbać o stan zdrowia jamy ustnej. Pacjenci z hemofilią nie mogą podlegać rutynowym zabiegom leczniczym u dentysty. Czyszczenie zębów, usunięcie zęba, czy nawet założenie aparatu stałego na zęby, u tych osób może wymagać specjalistycznego przygotowania.
Warto wiedzieć
Co to jest hemofilia?
Hemofilia to choroba genetyczna, która powoduje zaburzenia krzepnięcia krwi i zwiększa ryzyko krwawień. Jest typem wrodzonej skazy osoczowej. Istotą choroby jest wrodzony brak lub niedobór czynników krzepnięcia krwi. Rezultatem tego jest utrudnione tworzenie się skrzepu. W związku z powyższym dochodzi do wydłużenia czasu krwawienia (zewnętrznego, np. z nosa, lub wewnętrznego, np. do stawów). Pacjenci pozostają pod stałą kontrolą lekarza hematologa.
Zapraszamy do zapoznania się z informacjami udostępnionymi przez Polskie Stowarzyszenie Chorych na Hemofilię.
Jak wygląda jama ustna chorych na hemofilię?
Pacjenci z hemofilią często zgłaszają się do dentysty, czy periodontologia (specjalisty m.in. od dziąseł i kości w jamie ustnej), z długo utrzymującymi się rozległymi wylewami podśluzówkowymi krwi np. w obrębie języka, policzka, czy podniebienia. Wylewy te powstają na skutek niewspółmiernie nieznacznego urazu. Ze względu na to, że długo ulegają wchłonięciu, mogą budzić niepokój. W takich sytuacjach konsultacja z lekarzem jest niezbędna.
Czy nitkowanie i płukanie zębów są wskazane u chorych na hemofilię?
Chory na hemofilię może regularnie nitkować zęby, pomaga to w utrzymaniu zdrowych dziąseł i zębów. Powinien jednak nie nitkować zbyt silnie i dynamicznie, aby nie uszkodzić dziąseł. Jeżeli dziąsło zaczęło krwawić i trwa to ponad 20 minut, i to się powtarza, należy skontaktować się z centrum leczenia hemofilii. Warto spytać jak prawidłowo nitkować zęby, swojego dentystę lub higienistkę stomatologiczną.
Płukanie jamy ustnej specjalistycznym płynem do higieny jamy ustnej, to dobry bezinwazyjny i bezdotykowy sposób na uzupełnienie zabiegów higienicznych zębów i dziąseł. Nie używajmy płynu do płukania jamy ustnej bezpośrednio po szczotkowaniu zębów, ponieważ wypłukuje to fluor, który zawiera pasta. Dostępne są również płyny które zawierają związek chemiczny tzw. chlorheksydynę. Pomaga on w problemach z dziąsłami, takimi jak: krwawienie, zapalenie, podrażnienie, oraz owrzodzenie jamy ustnej. Płyny tego typu wspomagają również proces gojenia się ran po zabiegu, lub leczeniu stomatologicznym. Zapytaj swojego dentystę czy możesz stosować tego typu płukanki.
Jak zapobiec chorobom dziąseł u chorych na hemofilię?
Bez względu na to czy jesteś zdrowy czy chory na hemofilię, aby zapobiec chorobom dziąseł, należy min. przynajmniej dwa razy w roku u higienisty stomatologicznego odbyć profesjonalne czyszczenie zębów. Usuwanie osadu, kamienia i polerowanie zębów jest zwykle bezbolesne. Może jednak doprowadzić do krwawienia dziąseł. Dlatego osoby chore na hemofilię muszą przed przystąpieniem do zabiegu poinformować o tym higienistkę. Po zabiegu może być niezbędne np. użycie antybakteryjnego płynu do płukania ust.
Jakie znieczulanie można stosować u pacjentów z hemofilią?
Walka z bólem jest istotnym elementem pracy stomatologa. Najbardziej rozpowszechnioną metodą przeprowadzaniu zabiegów stomatologicznych jest stosowanie znieczulenia miejscowego.
Zabieg ten wykonuje się za pomocą specjalnych strzykawek ręcznych lub maszynowych. U pacjentów z hemofilią preferowanym typem znieczulenia jest znieczulenie powierzchniowe lub znieczulenie dowięzadłowe. Obszar znieczulenia dowięzadłowego ograniczony jest do pojedynczego zęba, co redukuje niebezpieczeństwo przygryzienia wargi, policzka lub języka, będące częstymi powikłaniami u dzieci i dorosłych w przypadku stosowania znieczuleń nasiękowych i przewodowych. W tej technice unika się wkuć głęboko w tkanki jak to ma miejsce przy wykonywaniu znieczulenia np. przewodowego do otworu żuchwy. Niestety znieczulenie to może nie być wystarczające do wszystkich zabiegów stomatologicznych.
Pamiętajmy, że nie wolno wykonywać ekstrakcji zębów (tzw. usunięcia zęba) bez przygotowania hematologicznego i bez poinformowania dentysty o swojej chorobie.
Jak chory powinien przygotować się do usunięcia zęba?
Pacjent z hemofilią przed chirurgicznym usunięciem zębów powinien wiedzieć na jaki poziomie ma czynniki krzepnięcia krwi. Badanie najlepiej wykonać w ośrodku leczenia chorych na hemofilię, który dysponuje odpowiednimi warunkami. Lekarz w zależności od sytuacji zleci podanie odpowiednich koncentratów czynników krzepnięcia a w razie potrzeby leki antyfibrynolityczne. Zabieg wykonywany powinien być w ogólnym lub miejscowym znieczuleniu. Po zabiegu zębodół dentysta zaopatruje środkami tj. spongostan z trombiną i gazikiem lekko uciskającym miejsce po usuniętym zębie. Po zabiegu należy przez minimum tydzień unikać twardego i lepkiego jedzenia, tak aby proces gojenia rany i dziąseł przebiegał bez czynników drażniących. Obligatoryjna jest też wizyta kontrolna, w celu sprawdzenia postępu gojenia się rany.
Pamiętaj w celu uśmierzenia bólu pacjenci z hemofilią nie mogą stosować preparatów NLPZ, czyli niesterydowych leków przeciwzapalnych np. kwasu acetylosalicylowego (Aspiryny, Polopiryna).
Bardziej złożone zabiegi np. ekstrakcie licznych zębów należy wykonywać w szpitalu. O miejscu wykonywania zabiegów decyduje dentysta z hematologiem.
Czy chory na hemofilię może mieć implanty zębów?
Pacjenci z hemofilią i innymi zaburzeniami krzepnięcia krwi w celu decyzji czy kwalifikują się do możliwości wszczepienia implantu zęba powinni dostarczyć aktualne badania krwi. Jeśli nie są one w normie, należy wraz z hematologiem lub internistą przygotować się do zabiegu chirurgicznego wszczepienia implantu. Jeśli czynniki krzepnięcia zostaną ustabilizowane na odpowiednim poziomie, zabieg zaplanowany a opieka pozabiegowa wzmożona to prawdopodobieństwo zakwalifikowania pacjenta z hemofilią do zabiegu uzupełnienia braku zęba właśnie implantem jest wysokie.
Więcej o wskazaniach do implantów ale również o przeciwskazaniach do wszczepiania implantów przeczytasz w dziale IMPLANT ZĘBA.
Czy chorzy na hemofilię mogą nosić aparaty na zęby?
Chory na hemofilię może nosić stały aparaty ortodontyczny naklejany na zęby. Lekarz wiedząc o chorobie zakładając aparat ortodontyczny zachowa szczególną ostrożność, aby nie uszkodzić dziąseł. Dobrze aby plan leczenia aparatem na zęby przekonsultować z lekarzem hematologiem.
Po założeniu aparatu właściwa pielęgnacja jamy ustnej jest bardzo ważna. Wszystko po to aby na zębach nie osadzał się kamień. Dlatego tak istotne jest szczotkowanie i ostrożne nitkowanie podczas jego noszeniu. Regularne wizyty u ortodonty sprawdzające stan aparatu, zębów i dziąseł – to niezbędna konieczność.
Nie wszyscy wiedzą, że osoby z hemofilią mogą niektóre typy wady zgryzu leczyć nakładkami ortodontycznymi. W leczeniu nakładkami nie nakleja się zamków i nie używa się metalowych drutów, co zmniejsza znacznie możliwość powstania urazów błony śluzowej i trudnych do opanowania krwawień. Dlatego warto zapytać ortodontę o ten sposób prostowania zgryzu.
Czy chorzy na hemofilię mogą nosić protezy?
Pacjent z hemofilią może nosić protezy uzupełniające braki w uzębieniu.
Ważne jest odpowiednie dopasowanie takiej protezy, aby przy jej noszeniu nie dochodziło do zranień dziąseł, które mogą wywołać krwawienie. Rekomendowane są protezy szkieletowe zamiast delikatnych akrylowych. Te pierwsze można umocować silnie na zębach tak by nie ruszały się. Te drugie z czasem zmieniają swoje położenie i mogą nadmiernie uciskać błonę śluzową doprowadzając do wylewów podśluzówkowych.
Protezę należy zdejmować i czyścić po jedzeniu. Najlepiej czyścić ją specjalnie do tego dedykowaną szczoteczką z miękkim włosiem. Można także moczyć ją wieczorem w celu usunięcia bakterii i przebarwień w płynie do czyszczenia protez.
Jak dbać o zęby u dzieci z hemofilią?
Każde z dzieci powinno pojawić się u stomatologa dziecięcego tzw. pedodonty, najpóźniej między szóstym a dwunastym miesiącem życia i być pod stała jego kontrolą. O tym, że dziecko choruje na hemofilię należy poinformować dentystę.
Prawidłowa higiena jamy ustnej i codzienne mycie zębów jest bardzo istotne. Obowiązkowo należy czyść zęby po posiłkach i przed spaniem. Rodzice powinny czyścić pierwsze ząbki u dziecka miękką szczoteczką i wodą, chyba, że lekarz zalecił inaczej.
Myjąc zęby należy starać się by nie dotykać dziąseł. Szczoteczki rekomenduje wymieniać co około 3 miesiące tak by ich włókna zawsze stały pionowo a nie rozchodziły się na boki mogąc urazić delikatne dziąsła dziecka.
Dzieci starsze mogą używać szczoteczki z nylonowym włosiem oraz pasty do zębów.
Jak unikać ubytków w zębach mlecznych i stałych?
Ogólne zasady prawidłowego odżywiania i profilaktyki próchnicy zębów mają zastosowanie do wszystkich, w tym chorych na hemofilię. Aby uniknąć lub zmniejszyć ilość i częstotliwość powstawania ubytków w zębach należy m.in.:
- unikać słodkości, słodkich napojów oraz soków owocowych pomiędzy posiłkami
- wysoko przetworzonych produktów które zawierają węglowodany- cukry.
- nie podjadać między posiłkami
- wybierać przekąski zdrowe takie jak np: ser, surowe warzywa, owoce
- pić wodę niegazowaną, mleko lub rozwodnione napoje owocowe bez dodatku cukru.
Zrównoważona dieta, wraz z idealną higieną jamy ustnej, to podstawa by choroba próchnicowa nie rozwijała się szybko w zębach.
Gdzie szukać pomocy?
W przypadku pytań czy sytuacji nagłych związanych z przedłużonym krwawieniem pozabiegowym można skontaktować się bezpośrednio z Instytutem Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie.
Numery telefonów czynne całą dobę to:
Od 8.00 do 15.00: 22 349 61 55 i 22 349 61 58
Po godzinie 15-tej do 8-ej: 22 349 62 85 ; 22 349 62 60 ;
22 349 62 48 i 22 349 62 56
Bibliografia
- Polskie Stowarzyszenie Chorych na Hemofilię http://idn.org.pl/hemofilia/d.htm
- https://hematoonkologia.pl/info-o-chorobach
- Jańczuk Z, Banach J. Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2
- Scully C. Choroby jamy ustnej.Diagnostyka i leczenie.Wyd I polskie pod red. R. Górskiej. Wrocław.: Wyd Med Urban&Partner; 2006
004 - „Opieka stomatologiczna chorych na hemofilię” Tłumaczenie Bogdan Gajewski, konsultacja medyczna lek. med. Zdzisław Grzelak i lek. med. Joanna Zdziarska, konsultacja stomatologiczna lekarz stomatolog Grzegorz Czubak.
- Friedman M., White B., Dougall A.J.: An audit of the protocol for the management of patients with hereditary bleeding disorders undergoing dental treatment. J Disab Oral Health 2009; 10 (4): 151-155.
- Kalsi H., Nanayakkara L., Pasi K.J. i wsp.: Access to primary dental care for patients with inherited bleeding disorders. Haemophilia 2012; 18 (4): 510-515.
- Gerd Herold, Medycyna wewnętrzna, Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy Wydawca: PZWL wyd. IV
Artykuł ma charakter informacyjno-edukacyjny. Artykuł nie jest substytutem diagnozy i leczenia. W artykule nie opisane są wszystkie wskazania i przeciwskazania oraz skutki uboczne choroby hemofilii w aspekcie stomatologicznym. Pełen zakres informacji na ten temat uzyskasz zawsze bezpośrednio u lekarza prowadzącego Twoje leczenie – hematologa, dentysty.
