Powikłania leczenia ortodontycznego aparatem stałym i nakładkowym

Powikłania leczenia ortodontycznego aparatem stałym na zęby lub nakładkami ortodontycznymi, mogą wystąpić u każdego pacjenta. Wiedziałeś/aś , że podczas leczenia ortodontycznego może powstać stan zapalny dziąseł, odwapnienie szkliwa, ból zębów, resorpcja korzeni? Warto znać powikłania po aparacie ortodontycznym, gdyż leczenie ortodontyczne wiązać się może nie tylko z docelowym pięknym uśmiechem i prostymi zębami, ale także z niedogodnościami i/lub powikłaniami oraz skutkami ubocznymi.

Dr Agnieszka Czechumska odpowiedziała na najczęściej zadawane pytania Internautów na forach i na portalu dentystaradzi.pl, na temat powikłań w trakcie noszenia i po zakończeniu leczenia aparatem na zęby. Po więcej informacji udaj się do swojego lekarza prowadzącego, który opowie o wskazaniach, przeciwskazaniach i możliwych powikłaniach w Twoim leczeniu.

Zapraszamy do udostępniania artykułu, tak by jak najwięcej przyszłych i obecnych pacjentów miało świadomość jakie mogą być skutki uboczne terapii ortodontycznej. Pamiętaj w artykule opisanych jest wiele przykładów powikłań, lecz o wszystkich dowiesz się jedynie u swojego lekarza. Ten artykuł nie jest substytutem rozmowy z lekarzem. Jest on jednym źródłem wiedzy po które można sięgnąć przed podjęciem ważnej decyzji o leczeniu ortodontycznym.

Najczęstsze powikłania leczenia ortodontycznego

Każde leczenie ortodontyczne aparatem stałym, czy nakładkami ortodontycznymi, może wiązać się z wystąpieniem powikłań miejscowych lub nawet ogólnych. Warto wiedzieć, że obecnie powikłań po leczeniu ortodontycznym jest relatywnie mało, ponieważ współczesne techniki i aparaty stosowane do leczenia wad zgryzu wpływają na wysoką skuteczność podjętego leczenia.

Najczęstsze powikłania leczenia ortodontycznego to m.in.:

• stan zapalny dziąseł
• urazy błony śluzowej
• odwapnienie szkliwa
• choroba próchnicowa
• recesje dziąsła
• brak założonego ruchu zęba
• odpadnięcie zamka
• brak osiągnięcia założonego celu leczenia

Rzadkie powikłania leczenia aparatem ortodontycznym to m.in.:

• resorpcja korzenia
• znaczne rozchwianie zęba
• podwyższona temperatura lub gorączka po założeniu aparatu lub po zmianie drutu
• połknięcie zamka ortodontycznego

Lekarz podejmując się leczenia ortodontycznego aparatem stałym lub nakładkowym przedstawi nie tylko etapy leczenia ale także zagrożenia, w tym potencjalne ryzyko zachłyśnięcia się, lub aspiracji części np. złamanego aparatu do górnych dróg oddechowych. Sytuacje te są bezpośrednim zagrożeniem twojego zdrowia i życia.

Więcej o leczeniu ortodontycznym dowiesz się z głównego artykułu „Ortodoncja, vademecum wiedzy„.

Zapalenie dziąseł przy aparacie ortodontycznym

Stan zapalny dziąseł może wystąpić przy aparacie ortodontycznym, gdy w pobliżu szyjek zębowych zalega płytka bakteryjna, osad, czy kamień nazębny.
Zapalenie dziąseł w swoim początkowym stadium może charakteryzować się zaczerwienieniem, krwawieniem, lekkim opuchnięciem, delikatnymi dolegliwościami bólowymi.
By stan zapalny dziąseł się wygoił należy staranne samodzielnie wyczyścić jamę ustną lub udać się na profesjonalną higienizację do higienistki/ty stomatologicznej/ego. Zaleca się używanie dedykowanych środków przeciwbakteryjnych, przeciwzapalnych, przeciwbólowych lub produktów dla osób podlegających leczeniu ortodontycznemu. Przy takim postępowaniu gingivitis, czyli stan zapalny dziąseł dość szybko i łatwo się goi.

Jeśli nie możesz sobie poradzić ze zmienionymi w kolorze/kształcie/strukturze dziąsłach dłużej niż 2 tygodnie zgłoś się do ortodonty lub dentysty ogólnego. Wskazane jest badanie przez profesjonalistę i wprowadzenie przez niego właściwego postępowania.

Recesje dziąseł a aparat ortodontyczny

Podczas leczenia aparatem stałym  mogą powstać przy pojedynczych zębach lub przy grupie zębów recesje dziąseł. W trakcie leczenia nakładkami również może wystąpić recesja/recesje dziąsła.

Resorpcja dziąsła jest wynikiem kilku nałożonych na siebie czynników. Jednym z nich może być typ dziąsła tzw. biotyp oraz indywidualna odpowiedź organizmu na przemieszczenia zębów. U części pacjentów recesje mogą wystąpić z powodu nadmiernego wykonywania zabiegów higienizacji jamy ustnej. Wynika to z tego, że pacjenci podczas leczenia ortodontycznego instruowani są by utrzymać idealną higienę jamy ustnej. Bywa, że wykonywanie nieprawidłowych ruchów szczoteczką do zębów, zbyt abrazyjne pasty do zębów, zbyt częste szczotkowanie zębów mogą doprowadzić do mechanicznego zranienia dziąseł a tym samym do ich recesji.

Podczas wizyt kontrolnych lekarz jest w stanie zdjagnozować tą sytuację w bardzo wczesnym stadium, dlatego jej nadzorowanie i plan przeciwdziałania dalszemu postępowi może być szybko wdrożony.

Rany od aparatu ortodontycznego

Małe rany, czyli niewielkie urazy spowodowane przez aparat ortodontyczny, to dość częste skutki uboczne aparatu ortodontycznego.
Podrażnienia błony śluzowej w postaci pokaleczonych policzków, występują najczęściej tuż po pierwszej wizycie na której założone zostały zamki na zęby. Pacjent mając „coś nowego” w jamie ustnej często nie wie jak mówić, czy jeść.

Aby otarć, czy przygryzień było jak najmniej, można na zamki zakładać specjalny wosk stomatologiczny. By urazy goiły się szybko należy szczególnie dbać o higienę jamy ustnej. Można  stosować środki przeciwbakteryjne, przeciwbólowe czy przeciwzapalne dedykowane do stosowania w jamy ustnej. W ten sposób przeciwdziała się nadkażeniu rany i przyspiesza gojenie.

Czy aparat na zęby niszczy szkliwo?

Aparat stały i nakładki ortodontyczne nie niszczą szkliwa. Na zęby podczas leczenia aparatem stałym nakleja się zamki ortodontyczne, a w trakcie leczenia nakładkami mogą być naklejone na zęby tymczasowo naczepy tzw. attachamenty. W obu przypadkach ich obecność przy dobrej higienie jamy ustnej, oraz regularnych wizytach kontrolnych, nie powoduje zniszczenia szkliwa.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy podczas np. jedzenia twardego pożywienia oderwie się zamek lub attachament od zęba. Może zdarzyć się, że odłamie się wraz z nim część zdrowego szkliwa. Należy wtedy udać się do lekarza w celu leczenia tego zęba i ponownego założenia zamka lub naczepu.

Zepsute zęby po aparacie

Próchnica może powstać u pacjentów u których podczas leczenia aparatem stałym lub nakładkami ortodontycznymi, na zębach występuje osad, płytka bakteryjna lub kamień nazębny.

Podczas leczenia ortodontycznego aparatem stałym należy dołożyć dodatkowych starań by zęby były czyste. W celu dokładniejszego doczyszczenia przestrzeni międzyzębowych i obszarów wokół zamków ortodontycznych, warto zakupić szczoteczki międzyzębowe, irygator czy preparaty do zabiegów higienicznych podczas terapii ortodontycznej.

W leczeniu przezroczystymi nakładkami należy pamiętać, że po każdym jedzeniu czy piciu napojów należy umyć zęby. Nałożenie nakładek na nieoczyszczone zęby, może spowodować szybszy rozwój próchnicy i być może odwapnienie czy powstanie nowych ubytków w zębach. O przebarwianiu się nakładek pod wpływem pożywienia pisaliśmy już na portalu.

Resorpcja korzenia po leczeniu ortodontycznym

Rzadkim powikłaniem po leczeniu ortodontycznym jest resorpcja korzenia zęba. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną resorpcja wierzchołka korzenia zęba może być wywołana przez wiele czynników, a część z nich jest nadal w trakcie badań naukowych. Dlatego stomatolodzy nie są w stanie powiedzieć jednoznacznie pacjentowi, czy może u niego wystąpić to powikłanie.
Zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia resorpcji występuje przy przedłużającym się leczeniu, czy zastosowaniu dużych sił podczas zabiegów. Zdarza się, że pacjent bez leczenia ortodontycznego może mieć resorpcję korzenia lub korzeni zębów.
Resorpcję jako powikłanie należy zdiagnozować radiologicznie i w każdym przypadku wdrożyć adekwatne procedury postępowania. Jakie? To zależy od wielkości resorpcji, zęba lub zębów które dotyczy. Dlatego, każdorazowo o dalszym postępowaniu decyduje lekarz prowadzący.

Czy korzeń zęba może zniknąć?

Część pacjentów myśli, że jeśli występuje resorpcja korzenia to będzie ona ogromnych rozmiarów. Resorpcja korzenia może być wielkości zaledwie paru milimetrów, czyli sam wierzchołek zęba. Owszem bywa i rozleglejsza, ale to rzadkość.

Czy resorpcja korzenia boli?

Proces resorpcji korzenia zęba nie boli pacjenta. Lekarz nie widzi podczas wewnątrzustnego badania zębów tego powikłania. Jedynie RTG lub inne badanie radiologiczne może ujawnić jego obecność.

Reakcja organizmu na aparat ortodontyczny

Aparat ortodontyczny by wywołał ruch zęba musi działać na niego siłą. Bywa, że pacjenci po założeniu aparatu stałego na zęby, lub nowej nakładki ortodontycznej odczuwają dyskomfort czy nawet ból.

Często pada pytanie ile dni bolą zęby po założeniu aparatu? W zależności od leczonej wady i indywidualnego progu bólu część pacjentów może odczuwać niewielkie dolegliwości przez pierwszych parę godzin lub dni.
Sporadycznie pacjent może zagorączkować, ze względu na kumulację licznych czynników związanych z podjętym leczeniem, czy etapem leczenia ortodontycznego. Jeśli wystąpi gorączka, należy powiadomić o tym lekarza. Jeśli nie ma przeciwskazań (np. alergia), można przyjąć ogólnodostępny środek przeciwgorączkowy zgodnie z dostarczoną do niego instrukcją użycia. Lekarz na wizycie kontrolnej zbierze wywiad i zbada pacjenta tak by znaleźć przyczynę podwyższonej temperatury i zalecić stosowne postępowanie. W takiej sytuacji nie odwlekaj wizyty u ortodonty.

Przerwanie leczenia ortodontycznego

Przerwanie leczenia ortodontycznego związane jest z licznymi powikłaniami.
Bywa, że moment przerwania leczenia ortodontycznego przypada na bardzo niekorzystne położenie zębów, czyli etap pośredni w trakcie leczenia. Wtedy oprócz większej wady zgryzu, mogą wystąpić znaczne przeciążenia w zgryzie. Może dojść do powikłań w obrębie powstania dolegliwości w stawie skroniowo-żuchwowym. Wygląd uśmiechu może również być niekorzystny.
Każde przerwane leczenie ortodontyczne wymaga zakończenia leczenia, tak by z czasem nie kumulowały się różne powikłania, w tym opisane powyżej.

Zęby wysunięte do przodu po aparacie

Niektórzy Internauci szukają odpowiedzi na pytanie, dlaczego ich zęby są wysunięte do przodu po aparacie? Otóż może być to zarówno cel leczenia, jak i powikłanie terapii aparatem np. stałym.
Akceptując cyfrowy plan leczenia nakładkami pacjent wie jak będzie w przybliżeniu wyglądał jego docelowy uśmiech. Widzi jego potencjalny kształt w projekcji 3D. Przy leczeniu aparatem stałym pacjent nie otrzymuje takiej wizualizacji, czyli może mieć „różne” wyobrażenie. Dlatego tak ważna jest rozmowa z lekarzem prowadzącym. Proszę pytać aby zrozumieć jak przebiegać będzie terapia i do jakiego celu, czyli kształtu łuków zębowych się dąży.

Szpara między zębami po zdjęciu aparatu

Szpary między zębami po zdjęciu aparatu mogą być zamierzone i uwzględnione podczas planowania leczenia ortodontycznego. Ma to miejsce w sytuacji, gdy zęby są niewymiarowe np. nieproporcjonalnie małe siekacze boczne górne w porównaniu do siekaczy centralnych przyśrodkowych. Przestrzenie po „ułożeniu zębów” mogą być obecne w przypadku tzw. mikrodoncji, czyli gdy pacjent ma małe zęby pojedyncze lub liczne.
Szpary między zębami mogą zostać pozostawione specjalnie w celu zmieszczenia zaplanowanej licówki, korony czy wykonania bondingu.
Jeśli nie planowano pozostawienia szpar między zębami, to warto o tym porozmawiać z lekarzem. Wielokrotnie szpary takie można zamknąć krótką terapią aparatem stałym lub nakładkami na zęby. Bywa też, że szpar tych nie można zamknąć własnymi zębami, wtedy stomatologia estetyczna np. bonding lub protetyka np. licówki może temu zaradzić.

Czy po zdjęciu aparatu zęby się ruszają?

Po zdjęciu aparatu ortodontycznego stałego lub zakończeniu leczenia przezroczystymi nakładkami pojedyncze lub liczne zęby mogą wykazywać pewnego zakresu ruchomość. Jest to zjawisko naturalne i przejściowe.
Lekarz zapisuje w dokumentacji medycznej, jeśli jakieś zęby wykazują zwiększoną ruchomość niż standardowa związana z przebudową kości i przyzębia przy korzeniu przemieszczanego zęba.
Po zakończeniu leczenia ortodontycznego następuje okres retencji, czyli ustabilizowaniu zębów w swojej docelowej pozycji. Podczas tego etapu zęby zmniejszają swoją ruchomość, aż do pełnego ustabilizowania się w swojej nowej pozycji.

Czy po zdjęciu aparatu wada wraca?

Po zdjęciu aparatu ortodontycznego wada zgryzu może częściowo wrócić, czyli zęby mogą się ponownie skrzywić.
By przeciwdziałać powrotowi zębów na swoje miejsce po zdjęciu aparatu, należy założyć lub użytkować retencję. Aparat retencyjny dobierany jest dla każdego pacjenta indywidualnie, tak by utrzymał zęby na swoim „nowym” miejscu i pozwolił im na ustabilizowanie swojej pozycji.

Mikroimplanty ortodontyczne powikłania

Założenie miniimplantów ortodontycznych jest procedurą szybką i odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Miniimplanty ortodontyczne stosowane są przez polskich lekarzy od bardzo dawna.

Typowymi, ale rzadko występującymi powikłaniami po wkręceniu mikroimplantów są m.in.:

• ból
• obrzęk tkanek przyległych
• uszkodzenie naczyń krwionośnych, nerwów
• uszkodzenie korzeni zębów
• perforacja zatoki szczękowej lub jamy nosowej
• ruchliwość implantu (brak uzyskania stabilizacji)
• brak należytego ruchu zęba/zębów podpiętych do mikroimplantów

Pozwanie ortodonty

Powikłanie po leczeniu ortodontycznym to skutek leczenia, który należy wpisać w możliwe ryzyko podjętej terapii. Podpisując zgodę na leczenie, pacjent ma wypisaną typową listę mogących powstać powikłań związanych z danym zabiegiem. Dobrze wiedzieć, że powikłanie i błąd medyczny to dwie różne kwestie. Powstałe powikłanie nie zawsze jest skutkiem błędu lekarskiego.
Zdarza się, że pacjentowi wydaje się jakaś sytuacja błędem medyczny ale w rzeczywistości jest rzadkim powikłaniem, które może wystąpić podczas lub po leczeniu ortodontycznym.

Bibliografia

1. Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów. Irena Karłowska, Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2016
2. Ortodoncja współczesna Tom 1, Fields Henry W., Profit William R., Sarver David M. Anna Komorowska Edra Urban & Partner wyd. 1, 2022
3. „Wskazania do leczenia ortodontycznego wg metody opartej na faktach.” Loster, Bartłomiej, et al. Forum Ortodontyczne. Vol. 15. No. 3. 2019.
4. Williams S, Loster BW. The selection of patients for orthodontic therapy. Part one: Indication and justification of orthodontic therapy. J Stoma 2016; 69: 1.
5. Williams S, Loster BW. The selection of patients for orthodontic therapy. Part two: Principles and practical aspects of selection of patients for orthodontic therapy. J Stoma, 2016; 69: 2.
6. Aligner techniques in orhodontics. Susana Palma Moya, Javier Lozano Zafra, Wiley Blackwell 2021
7. Principles and biomechanics of aligner treatment. Nanda, Castroflorio, Garino, Ojima , Elsevier 2022
8. Polskie Towarzystwo Ortodontyczne https://pto.info.pl/ 

UWAGA! Artykuł ma charakter informacyjno-edukacyjny. Artykuł nie jest substytutem diagnozy i leczenia. W artykule nie opisane są wszystkie wskazania i przeciwskazania oraz skutki uboczne leczenia ortodontycznego. Pamiętaj aparat ortodontyczny (np. stały, nakładkowy) to wyrób medyczny który może nie być odpowiedni dla ciebie. Można go stosować jedynie po pełnej diagnostyce stomatologicznej i ortodontycznej oraz jedynie ze wskazań medycznych pod nadzorem lekarza. Pełen zakres informacji na jego temat uzyskasz zawsze bezpośrednio u lekarza prowadzącego Twoje leczenie. Artykuł nie jest sponsorowany.